W Polsce sezon kleszczowy z reguły zaczyna się wiosną, a kończy późną jesienią. Dlatego wiele osób sądzi, że kleszcze zimą nie stanowią zagrożenia. Prawdą jest, że w okresie, gdy temperatury spadają poniżej zera, nieaktywne kleszcze chowają się w ściółce, by móc przetrwać. Jednak wystarczy, że temperatura wzrośnie do pięciu stopni, aktywność kleszczy się wzmaga i zaczynają poszukiwać żywicieli. Nie bez znaczenia pozostają zmiany klimatyczne – obecnie zimy są coraz cieplejsze, więc sezon na kleszcze może trwać nawet cały rok. Warto mieć to na uwadze, wybierając się na spacer w mieście, bo choć kleszcze wolą raczej lasy, puszcze czy polany, to nierzadko spotkamy je w miejskich parkach i ogrodach, które są cieplejsze niż lasy poza miastem, toteż kleszcze są tam aktywne dłużej.
Choroby odkleszczowe
Nawet co szósty kleszcz w Polsce może być zakażony wirusem wywołującym KZM – kleszczowe zapalenie mózgu. Tutaj nie pomaga szybkie usunięcie kleszcza, który zakaża od razu po ukłuciu, gdyż wirus kleszczowego zapalenia mózgu znajduje się w ślinie pajęczaka. KZM objawia się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu bądź pod postacią obu tych chorób. Współcześnie jedyne zabezpieczenie przed wirusem KZM to szczepienie. Poza wyżej wymienionym wirusem kleszcze przenoszą również bakterię Borrelia powodującą boreliozę, która atakuje skórę, tkankę łączną i nerwową. Inne, zdecydowane rzadziej przenoszone przez kleszcze bakterie to anaplazmoza i riketsjozy.
Ochrona przed kleszczami i przed kleszczowym
zapaleniem mózgu
W wyniku zmian klimatycznych kleszcze są znacznie bardziej aktywne, także poza typowym "sezonem kleszczy", czyli późną jesienią i wczesną wiosną. Co prawda zimą ubieramy się grubiej, nie odsłaniamy rąk czy nóg, ale nawet od grudnia do lutego należy zachować środki ostrożności. Warto poza spryskiwaniem ubrania antykleszczowymi preparatami, rozważyć także szczepienie, które jest jedyną ochroną przed wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. Nad takim rozwiązaniem powinni pomyśleć przede wszystkim właściciele psów, biegacze, myśliwi oraz rodziny z dziećmi. Podstawowe szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu składa się z trzech dawek, choć już po 2 dawkach możemy uzyskać odporność na nadchodzący sezon. W zależności od produktu drugą dawkę przyjmuje się w odstępie od 14 dni do 3 miesięcy od pierwszej dawki. Dawka trzecia powinna być podana po 5 bądź od 9 do 12 miesięcy od drugiej dawki. Przewiduje się także szczepienie przypominające, które składa się z pierwszej dawki w odstępie 3 lat od szczepienia podstawowego, oraz dawek kolejnych co 3-5 lat, w zależności od wieku. Szczepienie przeciwko KZM to niezwykle skuteczna ochrona antywirusowa – na poziomie 99% u osób stosujących się do schematu dawkowania. Przy obecnych zmianach klimatycznych trzeba trzymać rękę na pulsie. Nie wiadomo, kiedy temperatura wzrośnie, wiosna może nadejść dużo szybciej, niż nam się wydaje. Jeśli chcesz być odporny na kleszczowe zapalenie mózgu przez cały rok, zapytaj swojego lekarza o szczepienie.
1. Bojkiewicz E., Toczyłowski K., Sulik A. Tick-borne encephalitis – a review of current epidemiology, clinical symptoms, management and prevention. Przegl. Epidemiol. 2020; 74(2):316-325. doi: 10.32394/pe.74.24. PMID: 33115220.
2. Kliks-Pudlik A. Czy ocieplenie klimatu sprawi, że kleszcze będą niebezpieczne przez cały rok? https://biotechnologia.pl/biotechnologia/czy-ocieplenie-klimatu-sprawi-ze-kleszcze-beda-niebezpieczne-przez-caly-rok,20862 (dostęp: 02.2022).
3. Zajkowska J., Czupryna P. Kleszczowe zapalenie mózgu – epidemiologia, patogeneza, obraz kliniczny, diagnostyka, profilaktyka i leczenie. Forum Zakażeń 2013; 4(1):21–27.
4. Zajkowska J. Objawy oraz leczenie najczęstszych postaci boreliozy z Lyme. W: Vademecum wybranych chorób odzwierzęcych w środowisku leśnym. Poznań 2012.
5. https://www.pzh.gov.pl/klimat/factsheets/kleszcze-w-parkach-miejskich/ (dostęp: 02.2022).
